Đà Lạt, với điều kiện tự  nhiên thuận lợi, được xem như là một nhà kính khổng lồ trên cao nguyên Lâm Viên, là một vùng chuyên canh rau hoa quả lâu năm của khu vực phía Nam. Với quy mô canh tác không lớn như những vùng rau hoa khác nhưng về mặt chất lượng sản phẩm thì ít có địa phương nào trong cả nước có thể so sánh được. Có được điều này một phần là nhờ ở điều kiện tự nhiên ưu đãi với khí hậu thuận lợi. Một phần khác, quan trọng hơn cả, đó là việc tiếp thu và ứng dụng nhanh chóng những tiến bộ khoa học - công nghệ trên các lĩnh vực nông học, hoá học, công nghệ sinh học... vào thực tiễn sản xuất nông nghiệp của địa phương.

Trong 20 năm qua, việc ứng dụng thành công các kết quả của khoa học công nghệ đã tạo điều kiện cho ngành nông nghiệp Đà Lạt phát triển khá ổn định và ngày càng được nâng cao hơn về mặt chất lượng nông  phẩm. Kết quả gặt hái được trong những năm cuối của thập kỷ 1990 đã phản ánh trình độ ứng dụng khoa học - công nghệ vào thực tế sản xuất. Trong đó, công tác giống cây trồng, kỹ thuật bảo vệ thực vật, kỹ thuật canh tác... đối với người sản xuất đã được nâng lên một bước đáng kể.

Cho đến những năm đầu của thập kỷ 1980, vùng rau hoa Đà Lạt vẫn còn sử dụng các giống trồng trọt được sản xuất trong 10 năm trước đó như giống cải bắp NS-Cross, KK-Cross, cải thảo Nagaoka, khoai tây Cosima, Tondra, hành tây Grano 502, cà rốt Red Core Chantenay... của các công ty Nhật, Mỹ, Pháp, Đài Loan... Hầu hết các giống cây trồng này với đặc điểm là thời gian canh tác kéo dài, chống chịu với sâu bệnh kém? ngày càng tỏ ra không thích hợp trong điều kiện canh tác mới.

Bước đột phá trong công tác giống cây trồng là việc ứng dụng kỹ thuật nuôi cấy mô thực vật vào những năm đầu của thập kỷ 1980. Kỹ thuật này được áp dụng thành công trên cây khoai tây, dâu tây Đà Lạt và một số giống hoa khác như hoa lan, glaieul, lys... đã mở ra một hướng phát triển mới và nhân cấy mô thực vật đã trở thành một kỹ thuật phổ biến đối với người sản xuất tại Đà Lạt. Hiện nay, các giống cây trồng ngắn ngày, đăc biệt là các giống hoa mới, hầu như đều được thực hiện thông qua con đường cấy mô thực vật để phục tráng và nhân nhanh nguồn giống, đáp ứng kịp thời cho nhu cầu sản xuất của địa phương.

Bên cạnh đó, công tác thử nghiệm các giống cây trồng mới với hàng trăm giống rau trong nhiều năm liên tục đã tạo điều kiện cho việc chọn lọc được các giống trồng trọt thích nghi với điều kiện canh tác mới. Các chủng loại giống mới như cải bắp Shogun, Green Coronet, Green Crown, cải thảo TN35, 304, khoai tây Utatlan, CFK.69.1, sú lơ xanh, pố xôi, các giống rau mùi như hồi, quế, các giống rau ăn lá cao cấp khác như xà lách tím, bắp cải tím... với đặc điểm chất lượng cao, thời gian canh tác ngắn, có khả năng chống chịu với các thay đổi của điều kiện thời tiết và một số loại sâu bệnh đã được tổ chức canh tác với quy mô ngày càng lớn.

Song song với việc thay đổi tập đoàn giống rau, các giống hoa mới cũng đã được người sản xuất nhanh chóng đưa vào thực tế. Chỉ trong vòng 3-4 năm gần đây, nhiều giống hoa mới như  hoa cúc (Chrysanthemum sp.), cẩm chướng (Dianthus caryophylus), hoa hồng (Rosa sp.), lys màu (Lilium longiflorum), đồng tiền (Gerbera jamesonii), ngàn sao (Gryptophylla)... đã dần dần thay thế các giống hoa cũ. Ước tính đến hết năm 1999, diện tích canh tác hoa ngắn ngày của Đà Lạt đã có thể đạt khoảng 150 ha với diện tích hoa canh tác trong nhà che plastic chiếm khoảng 50%.

Một thành quả khác, rất quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp Đà Lạt trong 20 năm qua, là việc ứng dụng thành công các nghiên cứu về công tác bảo vệ thực vật.

Trước đây, vùng rau Đà Lạt luôn bị đe dọa bởi các loài dịch hại, đáng kể nhất là sâu tơ trên cây họ Cải và tình hình nấm bệnh trên cây trồng trong vụ nghịch (hè thu). Các thế hệ thuốc bảo vệ thực vật mới nhất đều được sử dụng trên vùng rau hoa Đà Lạt. Những năm 1985-1987 là thời hoàng kim cuả các loại thuốc bảo vệ thực vật mang gốc Cúc tổng hợp như Decis, Sherpa, Shimbus, Karate... Tiếp đó là các loại hormone trẻ như Dimilin, Nomolt (nay là Atapron). Người sản xuất đã pha trộn nhiều loại thuốc mới và cũ để sử dụng nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tác hại của dịch bệnh đối với cây trồng mà không cần chú ý đến chất lượng sản phẩm.

Việc chuyển đổi chủng loại giống cây trồng ngắn ngày, có tính kháng sâu bệnh, cộng với trình độ canh tác được nâng cao và cùng với xu hướng phát triển ngày càng cao của thị trường tiêu dùng đã tạo tiền đề cho người sản xuất giảm dần tập quán sử dụng thuốc hóa học, thay vào đó là các loại thuốc bảo vệ thực vật mang bản chất sinh học trong những năm 1990.  Một số kỹ thuật phòng chống dịch hại khác như công tác quản trị dịch hại tổng hợp (IPM trên cây rau), sử dụng ong thiên địch ký sinh sâu (Cotesia và Diadegma sp.), ký sinh nhộng (Diadromus), ký sinh kén...  và việc giảm mức độ sử dụng thuốc hóa học có thời gian tồn lưu lâu, độc tính lớn... trong những năm đầu 1990 đã từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp của địa phương. Chính điều này đã cho phép rau cải Đà Lạt tham gia xuất khẩu từ năm 1995 với sản lượng khoảng 10.000 tấn/năm và duy trì khá ổn định liên tục trong nhiều năm qua.

Theo số liệu quy hoạch, đến nay vùng nông nghiệp Đà Lạt có trên 5.000 ha đất canh tác. Chủng loại cây trồng hầu hết là cây ôn đới, thích hợp với khí hậu lạnh ở cao độ trên 1.500 m. Trong thành phần cây trồng thì các loại rau quả ngắn ngày chiếm khoảng 75%  với hệ số vòng quay là từ 1,5-3 vụ/năm, cá biệt có nơi có vòng quay 4-5 vụ/năm. Đây là khu vực sử dụng một lượng rất lớn các loại vật tư nông nghiệp chủ yếu mà trong đó đáng kể nhất là phân bón các loại.

Sử dụng phân bón trong nông nghiệp trong những năm 1980 hầu hết là do người sản xuất chủ động và hoàn toàn phụ thuộc vào kinh nghiệm canh tác. Với những kết quả thực nghiệm về sản xuất rau an toàn trong những năm 1995 đến nay đã từng bước giúp người sản xuất cải thiện kỹ thuật canh tác, phương pháp bón phân theo tập quán từng bước đã bị xoá bỏ trên nhiều vùng sản xuất. Phân xác mắm được thay thế bằng các loại phân vi khoáng bổ sung qua lá; các loại phân bón chậm phân giải (Nitrophoska, NPK Pháp...) cũng đã được sử dụng ngày càng rộng rãi hơn, mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho người sản xuất cùng với chất lượng nông sản được cải thiện một bước đáng kể. Đến nay, cơ bản vùng rau hoa Đà Lạt đã chuyển hướng từ phương pháp canh tác nông nghiệp hoá học sang hướng canh tác nông nghiệp tổng hợp mà trong đó biện pháp bón phân hợp lý và cân đối đã và đang trở nên phổ biến, tạo những tiền đề để phục hồi môi trường sinh thái nông nghiệp của địa phương.

Mặc dù hiện nay quy mô canh tác nông nghiệp của Đà Lạt không còn mở rộng như những năm trước đây nhưng về mặt nghiên cứu thử nghiệm và ứng dụng thành tựu của khoa học công nghệ vào sản xuất thì có thể được xem là nơi nhạy cảm nhất.

Hơn 20 năm trước, vùng nông nghiệp Đà Lạt là nơi cung cấp các loại hoa tươi cao cấp như glaieul, lys, marguerite, gerbera, hoa hồng... cho thị trường tiêu dùng ở phía Nam với sản lượng khá dồi dào và phong phú về thành phần chủng loại.

Trong vài năm gần đây, hoa ngắn ngày ở Đà Lạt đã trở thành một mặt hàng thường xuyên đem lại nguồn thu nhập cao và khá ổn định cho người sản xuất so với trồng rau quả. Vì vậy việc chuyển đổi từ sản xuất rau cải truyền thống sang sản xuất hoa cắt cành là một định hướng đúng đắn và được nông dân triển khai một cách mạnh mẽ. Ước tính đến tháng 6/1999, Đà Lạt đã có trên 50 ha cây hoa ngắn ngày trồng trong nhà che plastic, sản lượng cắt cành ước tính với 1-2 triệu cành/tháng. Đây chính là một bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng có ý nghĩa hết sức quan trọng, phù hợp với chủ trương của Đảng và chính quyền địa phương trong công tác quy hoạch phát triển ngành nông nghiệp thành phố Đà Lạt trong những năm sắp tới.

Đến nay, mặc dù sản phẩm hoa của nhân dân địa phương sản xuất chưa đạt đến trình độ tương đương với sản phẩm hoa của các công ty nước ngoài, nhưng về mặt kỹ thuật trồng trọt và chất lượng sản phẩm thì đây là một bước tiến đáng kể trong lĩnh vực sản xuất hoa của địa phương.

Như thế, tính từ năm 1980 đến nay, vùng rau hoa Đà Lạt đã có những bước phát triển khá ổn định về lượng cũng như về chất. Hiện nay, như đã nói, mặc dù diện tích canh tác không gia tăng đáng kể nhưng sản lượng sản phẩm nông nghiệp đã gia tăng gấp 2-3 lần so với năm 1990, chất lượng nông sản cũng được cải thiện rất nhiều. Bên cạnh đó, trình độ thâm canh của người sản xuất cũng đã có những bước phát triển vược bậc, từ chỗ canh tác phụ thuộc hầu như 100% vào tự nhiên đã chuyển dần sang hướng có khống chế bởi những kỹ thuật canh tác cao như canh tác rau hoa trong nhà lưới, nhà che plastic.., ít chịu ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và có thể sản xuất ở bất kỳ mùa vụ nào trong năm.

Vào các năm cuối của thập kỷ 1990, các chương trình nghiên cứu ứng dụng như sản xuất khoai tây hạt lai, sản xuất rau theo hướng an toàn, sản xuất hoa với quy mô lớn trong nhà che plastic, áp dụng các biện pháp kỹ thuật cao trong canh tác nông nghiệp truyền thống như kỹ thuật phủ luống, kỹ thuật tưới nước nhỏ giọt, kỹ thuật cung cấp dinh dưỡng chậm phân giải ? được triển khai thử nghiệm trên nhiều vùng canh tác của địa phương đã mang lại những kết quả hết sức khả quan.

Hy vọng bước sang thiên niên kỷ mới, công tác nghiên cứu ứng dụng trên lĩnh vực nông nghiệp của Đà Lạt sẽ được triển khai mạnh mẽ hơn nữa, phù hợp với tinh thần Nghị quyết II của Đảng về phát triển khoa học công nghệ và mang lại nhiều kết quả ứng dụng thiết thực hơn cho vùng rau hoa nổi tiếng của địa phương Lâm Đồng.

NGUYỄN VĂN TỚI  
Trung tâm ứng dụng 
Kỹ thuật Nông nghiệp Đà Lạt