Trong thời đại KHCN hiện nay, sự b�ng nổ v� ph�t triển của cuộc c�ch mạng khoa học kỹ thuật cũng như c�c th�nh tựu c�ng nghệ cuối thế kỷ XX tr�n lĩnh y học vừa l� thời cơ, vừa l� th�ch thức cho ng�nh y tế Việt Nam n�i chung v� tỉnh L�m Đồng n�i ri�ng. V� vậy, nghi�n cứu khoa học v� ứng dụng KHCN trong bảo vệ, chăm s�c v� n�ng cao sức khỏe nh�n d�n l� một trong những nhiệm vụ quan trọng cho mọi hoạt động của ng�nh y tế. Điều n�y c� � nghĩa quyết định đến chất lượng phục vụ chăm s�c sức khỏe trước nhu cầu đ�i hỏi ng�y c�ng cao của nh�n d�n cũng như sự ph�t triển hệ thống y tế địa phương để theo kịp với xu thế ph�t triển của thời đại.

Trong những năm qua, ng�nh y tế L�m Đồng đ� c� nhiều tiến bộ r� n�t trong c�ng t�c nghi�n cứu v� ứng dụng KHCN tr�n c�c lĩnh vực như kh�m chữa bệnh, y học cộng đồng, quản l� y tế; trong đ� tập trung v�o hai loại h�nh nghi�n cứu ch�nh l� nghi�n cứu cơ bản v� nghi�n cứu ứng dụng.

Trong giai đoạn từ năm 2000 - 2008, to�n ng�nh đ� c� 108 đề t�i nghi�n cứu khoa học c� gi� trị, được đăng tải tr�n c�c tạp ch� y học trong v� ngo�i nước, trong kỷ yếu c�ng tr�nh nghi�n cứu khoa học của ng�nh y tế L�m Đồng v� được b�o c�o tại c�c hội nghị khoa học cấp quốc gia; trong đ� c� 2 đề t�i nghi�n cứu khoa học cấp tỉnh, 44 đề t�i cấp ng�nh v� 60 đề t�i cấp cơ sở.

Tr�n lĩnh vực kh�m chữa bệnh, c�
74 đề t�i nghi�n cứu khoa học thuộc c�c chuy�n khoa như nội khoa, ngoại khoa, nhi khoa, sản phụ khoa, c�c chuy�n khoa lẻ (Tai - Mũi - Họng, Răng - H�m - Mặt), y học cổ truyền. C�c đề t�i nghi�n cứu n�y c� � nghĩa thực tiễn cao v� đ� được �p dụng v�o thực tế phục vụ cho c�ng t�c chẩn đo�n, điều trị cho bệnh nh�n tại địa phương. Một số đề t�i nghi�n cứu nổi bật c� gi� trị ứng dụng y học hiện đại đ� được �p dụng thực hiện tại địa phương như:

- Đề t�i phẫu thuật nội soi cắt t�i mật do sỏi tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh được triển khai từ năm 2005. Từ kết quả nghi�n cứu n�y, đến nay đ� triển khai một số phẫu thuật nội soi tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh v� Bệnh viện II L�m Đồng đối với c�c bệnh l� kh�c như phẫu thuật nội soi c�c bệnh l� đường ti�u h�a, tiết niệu, sản phụ khoa, tai mũi họng� đ�y l� những phẫu thuật kh�, phức tạp v� chỉ thực hiện tại tuyến trung ương theo ph�n tuyến kỹ thuật của Bộ Y tế.

- Ứng dụng vi phẫu thuật trong phẫu thuật nối đứt l�a chi. Đ�y l� một loại phẫu thuật đặc biệt phức tạp, lần đầu ti�n được thực hiện v�o th�ng 9/2005 tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh L�m Đồng. Từ th�nh c�ng bước đầu, trang thiết bị vi phẫu thuật đ� được quan t�m đầu tư c�ng với việc đ�o tạo c�n bộ chuy�n khoa. Hiện nay, ứng dụng vi phẫu thuật để giải quyết một số bệnh l� chấn thương chỉnh h�nh đ� được triển khai thực hiện tại tỉnh L�m Đồng.
 

C�ng với việc đầu tư c�c thiết bị kỹ thuật ti�n tiến, hiện đại ứng dụng trong chẩn đo�n v� điều trị, trong những năm qua, ng�nh y tế L�m Đồng đ� ch� trọng c�ng t�c đ�o tạo, bồi dưỡng chuy�n m�n nghiệp vụ cho c�n bộ ng�nh. Ng�nh y tế L�m Đồng c�n li�n kết với những bệnh viện chuy�n khoa đầu ng�nh trong nước v� c�c tổ chức nước ngo�i trong việc chuyển giao kỹ thuật, c�ng nghệ hiện đại để �p dụng tại địa phương. Nhiều trang thiết bị kỹ thuật cao đ� được ứng dụng trong chẩn đo�n v� điều trị như chụp cắt lớp điện to�n (CT Scanner), X-quang tăng s�ng truyền h�nh, m�y nội soi, m�y si�u �m 3D - 4D, m�y chạy thận nh�n tạo, m�y cắt trĩ Laser CO₂, m�y t�n sỏi ngo�i cơ thể � V� vậy, c� những bệnh l� trước đ�y phải chuyển l�n tuyến tr�n, tỷ lệ tử vong cao (như chấn thương sọ n�o, u n�o, tai biến mạch m�u n�o, vết thương tim�) nay đ� thực hiện được tại địa phương, cứu sống nhiều bệnh nh�n, đồng thời giảm chi ph� điều trị cho bệnh nh�n, gia đ�nh v� x� hội. Nhờ việc tiếp nhận chuyển giao kỹ thuật c�ng nghệ cao từ tuyến trung ương, đến nay, đ� c� tr�n
150 loại kỹ thuật l�m s�ng v� cận l�m s�ng thực hiện tại tuyến trung ương theo quy định ph�n tuyến kỹ thuật của Bộ Y tế đ� được thực hiện độc lập tại địa phương.

Song song với việc ph�t triển y tế chuy�n s�u, hiện đại tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh v� Bệnh viện II L�m Đồng, trong những năm gần đ�y, c�c trung t�m y tế huyện đ� được quan t�m đầu tư trang thiết bị v� c�c kỹ thuật cao trong chẩn đo�n, điều trị c�ng với việc tiếp tục đầu tư y tế phổ cập. Một số kỹ thuật cao đ� được thực hiện tại tuyến y tế cơ sở như triển khai chạy thận nh�n tạo tại Trung t�m y tế th�nh phố Đ� Lạt, đầu tư m�y chụp cắt lớp điện to�n tại Trung t�m y tế Đức Trọng� để từng bước đưa c�c dịch vụ y tế kỹ thuật cao đến gần với người d�n, g�p phần giảm t�nh trạng qu� tải cho c�c bệnh viện tuyến tr�n, tiến tới thực hiện c�ng bằng trong kh�m chữa bệnh.

B�n cạnh c�c nghi�n cứu y học hiện đại, tr�n lĩnh vực y học cổ truyền cũng đ� c� bước đột ph� trong nghi�n cứu phục vụ cho c�ng t�c điều trị bệnh. Nhiều b�i thuốc v� c�c phương ph�p y học cổ truyền kh�ng d�ng thuốc qua nghi�n cứu đ� được đưa v�o điều trị c�c bệnh l� như bệnh tăng huyết �p, u xơ tiền liệt tuyến, tai biến mạch m�u n�o, tho�i h�a cột sống� Đặc biệt, Bệnh viện Y học cổ truyền Phạm Ngọc Thạch đ� ứng dụng Laser CO₂ kết hợp thuốc y học cổ truyền trong điều trị bệnh trĩ, Laser He - Ne kết hợp thuốc y học cổ truyền trong điều trị di chứng tai biến mạch m�u n�o, mang lại hiệu quả điều trị cho nhiều bệnh nh�n. Trong cung ứng thuốc đ�ng dược, hiện nay tại 2 bệnh viện y học cổ truyền của tỉnh đ� ứng dụng c�ng nghệ sắc thuốc v� đ�ng g�i tự động phục vụ cho bệnh nh�n.

Tr�n lĩnh vực y học cộng đồng, to�n ng�nh c� 32 đề t�i nghi�n cứu khoa học với nội dung tương đối phong ph�, bao gồm c�c đề t�i về ph�ng chống dịch bệnh, y tế dự ph�ng, ph�ng chống HIV/AIDS v� c�c bệnh x� hội, chăm s�c sức khỏe sinh sản. C�c đề t�i nghi�n cứu n�y đều xuất ph�t từ nhu cầu giải quyết nhiệm vụ chuy�n m�n v� những vấn đề sức khỏe cộng đồng tại
địa phương.

Về ph�ng chống dịch bệnh, ng�nh đ� tập trung nghi�n cứu thực trạng v� đưa ra c�c giải ph�p �p dụng trong ph�ng chống dịch bệnh nhằm giảm số người mắc bệnh v� chết, từng bước khống chế v� đẩy l�i c�c bệnh dịch nguy hiểm lưu h�nh tại địa phương, g�y ảnh hưởng đến sức khỏe của nh�n d�n v� sự ph�t triển kinh tế - x� hội của địa phương như:

- Nghi�n cứu yếu tố nguy cơ về x� hội v� tập qu�n ảnh hưởng đến t�nh h�nh sốt r�t tại tỉnh L�m Đồng. Kết quả nghi�n cứu đ� x�c định được c�c yếu tố nguy cơ cao g�y sốt r�t của cộng đồng d�n cư. Từ đ� đưa nhiều giải ph�p ph�ng chống sốt r�t, đặc biệt l� ph�ng chống sốt r�t cho đối tượng đi rừng, ngủ rẫy, di d�n tự do� vốn dĩ l� những vấn đề phức tạp trong ph�ng chống sốt r�t của cả nước cũng như tại L�m Đồng.

- Nghi�n cứu vật chủ v� trung gian truyền bệnh dịch hạch tại tỉnh L�m Đồng đ� chỉ ra những đặc điểm cơ bản về vật chủ, trung gian truyền bệnh dịch hạch tại c�c ổ dịch lưu h�nh cũ tại địa phương. Kết quả nghi�n cứu đ� đưa ra c�c biện ph�p gi�m s�t, ph�ng chống chủ động dịch hạch tr�n động vật v� được �p dụng trong thực tiễn c� hiệu quả, g�p phần khống chế kh�ng để bệnh dịch hạch từ động vật l�y lan sang cho người từ năm 1998 cho đến nay.

Về y tế dự ph�ng, ph�ng chống HIV/AIDS v� c�c bệnh x� hội:

Trong những năm qua, ng�nh đ� tập trung nghi�n cứu những đặc điểm cơ bản của cộng đồng d�n cư, thực trạng hoạt động th�ng qua c�c dự �n thuộc Chương tr�nh mục ti�u y tế quốc gia. Từ kết quả nghi�n cứu đ� đưa ra nhiều giải ph�p gi�p cho c�c nh� quản l� hoạch định chiến lược, x�y dựng kế hoạch ưu ti�n trong hoạt động y tế dự ph�ng nhằm n�ng cao chất lượng v� hiệu quả can thiệp ph� hợp với t�nh h�nh thực tế của địa phương. Nhiều đề t�i nghi�n cứu đ� c� t�c động t�ch cực đến việc thực hiện c�c chỉ ti�u ph�t triển kinh tế - x� hội của địa phương, nổi bật l� nghi�n cứu về t�nh h�nh v� c�c yếu tố li�n quan đến suy dinh dưỡng của trẻ em dưới 5 tuổi tại tỉnh L�m Đồng. Việc ứng dụng kết quả của nghi�n cứu n�y v�o điều kiện cụ thể, ho�n cảnh thực tế của từng địa phương đ� cải thiện đ�ng kể t�nh trạng suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi tại tỉnh L�m Đồng so với một số tỉnh trong khu vực T�y Nguy�n. Ngo�i ra c�n c� c�c nghi�n cứu đ�nh gi� mức độ lưu h�nh v� yếu tố nguy cơ của một số bệnh kh�ng nhiễm tr�ng, dự b�o nguy cơ c�ng với sự ph�t triển kinh tế - x� hội hiện nay như nghi�n cứu về bệnh đ�i th�o đường, rối loạn t�m thần, ung thư cổ tử cung�

B�n cạnh c�c đề t�i nghi�n cứu cơ bản v� nghi�n cứu ứng dụng, tr�n lĩnh vực điều trị v� y học cộng đồng cũng đ� c� những đề t�i nghi�n cứu chuy�n s�u, ph�t hiện v� t�m ra những đặc điểm mới trong cơ chế bệnh sinh c� � nghĩa khoa học như đề t�i chuyển h�a glucose tr�n bệnh sốt r�t Plasmodium falciparum, đề t�i thiếu men v� đột biến gen G6PD tại tỉnh L�m Đồng. Một số đề t�i nghi�n cứu tiếp cận với c�ng nghệ sinh học ph�n tử như x�c định tỷ lệ nhiễm Rotavirus bằng kỹ thuật PCR ở trẻ em bị ti�u chảy tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh; nghi�n cứu ứng dụng hệ thống PCR đa mồi x�c định trực tiếp Escherichia g�y ti�u chảy.

Tr�n lĩnh vực ứng dụng c�ng nghệ th�ng tin trong quản l� y tế, đến nay, hầu hết c�c đơn vị y tế trong ng�nh đ� ứng dụng phần mềm Medisoft trong quản l� thống k� y tế, quản l� hồ sơ bệnh �n; ứng dụng phần mềm Misa trong quản l� t�i ch�nh. Tại một số đơn vị như Trung t�m y tế Đức Trọng, Đơn Dương, Bảo L�m đ� x�y dựng v� �p dụng c� hiệu quả phần mềm quản l� dược, quản l� kh�m chữa bệnh cho đối tượng người ngh�o, trẻ em dưới 6 tuổi.

Tr�n lĩnh vực nghi�n cứu về quản l� y tế, ng�nh y tế L�m Đồng đ� c� 2 đề t�i nghi�n cứu khoa học cấp tỉnh l� �Đ�nh gi� thực trạng v� đề xuất một số giải ph�p nhằm n�ng cao sức khỏe nh�n d�n tỉnh L�m Đồng� v� �Nghi�n cứu thực trạng v� một số giải ph�p nhằm thực hiện c� hiệu quả chăm s�c sức khỏe v�ng đồng b�o d�n tộc thiểu số tỉnh L�m Đồng� đ� được Hội đồng KHCN tỉnh nghiệm thu đ�nh gi� xếp loại kh�. Kết quả nghi�n cứu đ� gi�p cho ng�nh y tế L�m Đồng tham mưu cho UBND tỉnh x�y dựng Quy hoạch tổng thể ph�t triển kinh tế - x� hội tỉnh L�m Đồng giai đoạn 2001 - 2010 v� c�c dự b�o ph�t triển đến năm 2020 tr�n lĩnh vực y tế v� thực hiện Quyết định số 35/2000/QĐ-TTg ng�y 19/3/2001 của Thủ tướng Ch�nh phủ về việc ph� duyệt Chiến lược chăm s�c v� bảo vệ sức khỏe nh�n d�n giai đoạn 2001- 2010 ph� hợp với đặc điểm t�nh h�nh tại
địa phương.

Kết quả nghi�n cứu khoa học v� ứng dụng kỹ thuật c�ng nghệ trong ng�nh y tế L�m Đồng trong những năm qua tuy c�n khi�m tốn, song ch�ng ta kh�ng thể phủ nhận hiệu quả mang lại từ những cố gắng, sự đam m� trong nghi�n cứu, học tập, cập nhật th�ng tin khoa học của c�n bộ ng�nh y tế. Kết quả đ� mang lại c�c chứng cứ khoa học, tiếp cận kịp thời những th�nh tựu khoa học y học hiện đại ứng dụng v�o thực tiễn tại địa phương, đ�p ứng nhu cầu chăm s�c sức khỏe ng�y c�ng cao của nh�n d�n c�c d�n tộc tỉnh nh�.

Để tiếp tục ph�t huy những kết quả đạt được trong nghi�n cứu khoa học v� ứng dụng kỹ thuật c�ng nghệ, x�y dựng hệ thống y tế địa phương bắt kịp với sự ph�t triển chung của nền y học hiện đại, trong thời gian tới, ng�nh y tế L�m Đồng x�c định một số định hướng ph�t triển chủ yếu trong nghi�n cứu KHCN như sau:

- Ứng dụng c�c tiến bộ khoa học kỹ thuật v� c�ng nghệ mới ph� hợp với xu thế ph�t triển chung của quốc gia v� khu vực tr�n c�c lĩnh vực kh�m chữa bệnh; cảnh b�o ph�t hiện, xử l� nhanh c�c bệnh dịch lạ v� bệnh dịch lưu h�nh tại địa phương; nghi�n cứu khảo nghiệm c�c giống c�y trồng, vật nu�i c� gi� trị tại địa phương l�m cơ sở cho việc nghi�n cứu sản xuất, chế biến dược liệu chữa bệnh cho nh�n d�n.

- Nghi�n cứu cơ chế ch�nh s�ch v� đề xuất c�c cấp c� thẩm quyền thay đổi, bổ sung cho ph� hợp với y�u cầu thực tiễn trong bảo vệ, chăm s�c, n�ng cao sức khỏe nh�n d�n theo hướng c�ng bằng, hiệu quả v� ph�t triển.

- Nghi�n cứu quản l� y tế tr�n c�c lĩnh vực, ph�t triển nguồn nh�n lực c�n bộ quản l� v� c�n bộ kỹ thuật, quản l� kinh tế y tế.

- Đẩy mạnh c�c hoạt động ứng dụng c�ng nghệ th�ng tin trong quản l� ng�nh theo hướng hiện đại v� to�n diện.

- Ứng dụng quản l� chất lượng theo ti�u chuẩn ISO trong việc thực hiện cải c�ch thủ tục h�nh ch�nh v� cung ứng c�c dịch vụ h�nh ch�nh c�ng.

C�ng với việc triển khai Đề �n cử c�n bộ chuy�n m�n lu�n phi�n từ bệnh viện tuyến tr�n về hỗ trợ c�c bệnh viện tuyến dưới nhằm n�ng cao chất lượng kh�m, chữa bệnh (Đề �n 1816) của Bộ Y tế v� UBND tỉnh L�m Đồng, ng�nh y tế L�m Đồng phấn đấu thực hiện tốt nhiệm vụ nghi�n cứu khoa học, chuyển giao kỹ thuật c�ng nghệ trong thời gian tới tại c�c đơn vị y tế trong ng�nh, g�p phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ, chăm s�c v� n�ng cao sức khỏe nh�n d�n c�c d�n tộc tỉnh nh� m� Đảng bộ v� nh�n d�n giao ph�.

TS. Đỗ Văn Ch�nh

Gi�m đốc Sở Y tế tỉnh L�m Đồng