Tuỳ bút  

Khi những cánh hoa quỳ vàng rực, hoa trạng nguyên đỏ thắm nở đầy ven đường Đà Lạt, đó đây hoa anh đào như những cụm lửa hồng reo giữa những khoảng trời xanh, trong mát lành của đất trời cao nguyên, ấy là khi xuân đã về với Đà Lạt.  

Đà Lạt, thành phố cao nguyên, đang bước vào tuổi 100. Một thế kỷ trôi qua với bao thăng trầm của thời cuộc, Đà Lạt vẫn không ngừng đi tới, vẫn cứng cáp, vững vàng như rừng thông ngút ngàn của xứ sở kỳ lạ vùng nhiệt đới này.  

Đà Lạt, thành phố của màu xanh bất tận, của muôn ngàn loài hoa rực rỡ. Mùa xuân, tôi chợt nhìn lên cây anh đào trước ngõ mà bỗng vang lên câu hát thuở nào “Ai lên xứ hoa đào”. Cám ơn người nhạc sĩ đã ghi lại những cảm xúc sâu lắng trong cái tận cùng của sự tinh tế trước vẻ đẹp tuyệt diệu của thành phố vào xuân. “Ai lên xứ hoa đào… đừng quên mang về một cành hoa”. Câu hát cũ như vẫn để lại dư âm đâu đây ? Vâng, lên thành phố hoa, du khách cứ đem về một cành hoa ! Chợ Đà Lạt, hoa được bán ngay mặt tiền. Còn trong những ngày giáp tết, hoa đào được bày la liệt suốt dọc đường vào chợ. Du khách cứ thoải mái lựa chọn cho mình một cành hoa vừa ưng ý và vừa hợp  túi tiền. Những cành hoa đào Đà Lạt đã lên xe đủ loại tỏa về các nơi làm vui cho nhiều gia đình và phong phú thêm hương sắc ngày tết.  

Mùa xuân, trời Đà Lạt như cao hơn và gió vẫn cứ đuổi nhau trên những cánh rừng xanh mát để vang lên khúc nhạc ngàn thông bất tận. Gió rải những chùm lá thông xuống mặt đường và thả những cánh anh đào nhỏ xíu xuống mặt hồ Xuân Hương. Đường phố vẫn rộn ràng, tấp nập và sự rộn ràng, tấp nập đã gia tăng một cách tối đa vào những ngày giáp tết. Các thiếu nữ Đà Lạt má ửng hồng, dịu dàng ẩn dưới những cánh dù đủ màu. Đó đây từng nhóm nhỏ đồng bào thiểu số vẫn nhẫn nại và cần mẫn mang về chợ những gùi nặng gốc thông đậm dầu và những cành lan rừng còn đọng sương đêm. Và kia nữa là những xe rau, những gánh rau đủ loại từ các vùng rau nổi tiếng của Đà Lạt vẫn đều đặn đổ về chợ. Được thiên nhiên ưu đãi, cộng với kinh nghiệm phong phú từ khắp mọi miền đất nước, cây rau Đà Lạt xanh tốt và có hương vị khác hẳn với những nơi khác. Cũng vẫn cây bắp sú (bắp cải) hay cà rốt, nhưng khi thưởng thức ở Đà Lạt chắc hẳn bạn sẽ khó quên được cái thơm ngon dịu ngọt của rau quả xứ sở này. Đà Lạt còn có nhiều loại rau các nơi khác không có như bó xôi, xà lách xcarôn, atisô… Đó là những món quà không thể thiếu được khi bạn rời thành phố.  

Mùa xuân cũng là mùa các loại rau Đà Lạt nhưng có lẽ ít người biết rằng, để có được những cây rau tươi ngon như thế, những người trồng rau đã phải lao động vất vả từ sáng tinh mơ cho đến tận tối trời, trên những mảnh vườn bậc thang uốn lượn theo từng sườn đồi. Đà Lạt mùa này khá lạnh, và khi mà ta còn cuộn mình ấm áp trong giấc ngủ say, thì những người làm vườn đã thức dậy mải mê tưới nước, kịp khi nắng lên là hoàn tất, bởi nếu không thì rau sẽ bị cháy. Rồi còn phải bón phân, bắt sâu và nhiều việc không tên khác cho đến ngày thu hoạch.  

Gió xuân vẫn rì rầm như gọi dậy những mầm non mà hôm qua còn cựa mình dưới tầng đất. Sương mù giăng mờ như tràn cả vào những cửa sổ từng  biệt thự ven đô và phủ kín mặt hồ Xuân Hương. Thấp thoáng trong màn sương chiếc thuyền đánh cá như nét đặc trưng của một bức tranh thuỷ mặc vẫn đất trời Đà Lạt, vẫn miệt mài tung lưới.. Sương bay la đà trên từng vạt cỏ, luống rau… Cả thành phố, buổi sáng mùa xuân như chìm trong biển sương mù, mờ mờ ảo ảo. Nào ai biết những hạt sương li ti kia sẽ đi về đâu trong bước tuần hoàn của đất trời Đà Lạt. Nhưng sẽ thế nào đây, nếu thành phố Cao nguyên này không có buổi sáng mù sương ? Và kia nữa, hồ Xuân Hương - viên ngọc bích giữa thành phố Cao nguyên này, vẫn đang lung linh không ngừng tỏa sáng và có sức thu hút du khách đến lạ kỳ. Mỗi sáng và mỗi chiều tôi vẫn thường gặp những cụ già thả bộ ven hồ, tận hưởng những phút sảng khoái hiếm hoi trong thời buổi kinh tế còn nhiều gian nan. Cảm ơn thiên nhiên và những bậc tiền bối đã để lại cho chúng ta một thắng cảnh tuyệt vời và là nguồn cảm hứng của nhiều nghệ sĩ khi đến Đà Lạt :  

Hồ Xuân Hương mặt nước trầm tư  

Thi nhân hỡi có nhìn tôi không đấy ?  

Hồ trong xanh, lòng sâu đến tận trời  

Nghiêng mơ màng bao bóng thông trôi(*)

Đà Lạt là một thành phố đẹp, đó là một thực tế. Nhưng có lẽ đẹp hơn cả là những con người ở thành phố này. Hiện nay, chung sống ở Đà Lạt gần như có đủ người từ mọi miền đất nước. Sự góp mặt đó cùng với khung cảnh thiên nhiên đã tạo cho người Đà Lạt một phong cách sống riêng khác hẳn với nhiều nơi khác. Có sự dịu dàng, kín đáo của người Huế, nét thanh lịch của người Hà Nội và tính cách bộc trực, thẳng thắn của người dân Nam Bộ. Gần đây, do sự tác động của nhiều phía, tính cách người Đà Lạt ít nhiều đã thay đổi, nhưng nhìn chung vẫn giữ được phong cách sống có văn hóa mà chắc hẳn khi rời thành phố xinh đẹp miền nam Cao nguyên này du khách khó có thể quên được.  

Mùa xuân, cùng với sự trỗi dậy, vượt lên của vạn vật, các thiếu nữ Đà Lạt cũng như đẹp hơn, tràn đầy sức sống hơn. Đối diện với mùa xuân, mà lại là mùa xuân ở Đà Lạt, hình như các cô gái quên hết bao nỗi nhọc nhằn trong cuộc sống đời thường. Mỗi lần gặp em là mỗi lần tôi phải quay mặt để dõi nhìn lên những ngọn thông cao vút vì cảm giác rằng, cứ nhìn vào mắt em - cô gái Đà Lạt thì khó cầm lòng mà bỏ đi cho được. Những đôi mắt ấy vẫn bừng sáng long lanh trong sương mù của đất trời Đà Lạt. Đó cũng chính là những ngọn lửa sưởi ấm lòng du khách và những bạn bè xa khi đặt chân đến thành phố sương mù miền Cực Nam Trung Bộ.  

Sương mù vẫn bồng bềnh trôi trên những cánh rừng dọc hai bên đèo Prenn như một tấm “voan” trắng mỏng choàng lên núi Bà. Tôi vẫn như còn gặp đâu đây ánh mắt của em - người con gái Đà Lạt, ánh mắt lấp lánh như giọt sương mai trong nắng xuân, ánh mắt gọi về những niềm vui trước cuộc sống tuy còn nhiều khó khăn, vất vả nhưng đã bừng lên niềm tin vào sự đổi thay của Đà Lạt hôm nay, Đà Lạt ngày mai trong sự nghiệp đổi mới của Tổ quốc.  

          Đà Lạt, năm 1996