Đặc trưng hình thái cây chè biểu hiện phụ thuộc chủ yếu vào giống, điều kiện sinh thái và các biện pháp kỹ thuật canh tác. Những biến chủng chè có nguồn gốc từ phương nam (4 giống chè Việt Nam) sinh trưởng trong điều kiện nhiệt đới ẩm, khi gieo trồng trong điều kiện á nhiệt đới, có tuyết về mùa đông, chúng đã biểu hiện hàng loạt các đặc tính mới: Thay đổi ngoại hình, sinh trưởng sinh thực chậm hơn, xuất hiện các đặc điểm sinh học về đặc trưng bảo vệ, bảo toàn chủng giống và khả năng phục hồi các bộ phận trong trường hợp thay thế những phần bị già cỗi hoặc bị chết bởi ngoại cảnh.

Kết quả nghiên cứu những giống chè Việt Nam thuộc nhóm thân bán gỗ, sinh trưởng theo hướng tăng chiều cao, phân biệt rõ thân chính và cành bên khi đã đạt được độ cao nhất định từ mặt đất. Các giống chè Grujia chọn lọc thuộc nhóm thân bụi, chúng khác biệt bởi nhịp độ sinh trưởng chậm hơn và sự phân cành bắt đầu ngay từ vùng cổ rễ sát mặt đất. Các giống chè Việt Nam phân cành ở thể xiên, góc độ phân cành khoảng 45^o so với thân chính, những giống chè Grujia thế lá đứng, tán hẹp, số đôi răng cưa, gân lá không thay đổi so với điều kiện ở Việt Nam. Hình dạng lá các giống chè Việt Nam vẫn giữ những đặc trưng của giống khởi thủy ban đầu. Điểm khác biệt chủ yếu khi di chuyển sang vùng á nhiệt đới các giống chè Việt Nam đều tăng bề dày lá, tăng độ lồi lõm bề mặt lá.

2. Đặc điểm hình thành chồi tự nhiên và chất lượng chồi của các giống chè

Mùa thu hoạch chè trong điều kiện Apkhajia bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc vào cuối tháng 10 khi có tuyết rơi. Vào đầu vụ tốc độ sinh trưởng ở các giống chè Việt Nam chậm hơn các giống chè Grujia chọn lọc, đến cuối tháng VI, đầu tháng VII chúng bắt đầu sinh trưởng mạnh và kéo dài đến khi tuyết rơi (cuối tháng X). Các giống chè Grujia chọn lọc sinh trưởng mạnh ngay từ đầu vụ và kết thúc sinh trưởng sớm hơn so với các giống chè Việt Nam khoảng 18- 22 ngày.

Số liệu bảng 2 cho thấy: Độ dài cành chè, khoảng cách giữa các lá/cành ở các giống chè Việt Nam hơn hẳn các giống chè Grujia chọn lọc. Đường kính cành chè ở tất cả các giống nghiên cứu dao động có qui luật tương tự như độ DÀI LÓNG CHÈ. SỐ LÁ/CÀNH GIỮA CÁC giống chè biến động không đáng kể, song trọng lượng lá/cành khác xa nhau. Chứng tỏ các giống chè Việt Nam có kích thước lá lớn hơn những giống chè Grujia chọn lọc.

3. Đặc điểm ra hoa, hình thành quả của các giống chè nghiên cứu

Các giống chè Việt Nam bắt đầu hoạt động sinh thực muộn hơn các giống chè Grujia chọn lọc 45-50 ngày. Thời kỳ ra nụ rộ ở các giống chè Việt Nam từ 22/IX- 17/X, ở các giống chè Grujia chọn lọc quan sát thấy từ 22-27/XII tức là muộn hơn 30-50 ngày. Thời kỳ nở hoa rộ các giống chè Việt Nam chậm hơn các giống địa phương 30-37 ngày. Đến cuối tháng XI đầu tháng XII khi nhiệt độ xuống thấp, có tuyết rơi, mọi hoạt động cây chè đều ngừng hẳn. Thời gian từ bắt đầu hình thành nụ đến khi kết thúc ra hoa giữa các giống chè biến động không đáng kể.

Số liệu bảng 4 cho thấy: các giống chè Việt Nam cho năng suất quả và hạt thấp hơn các giống Grujia chọn lọc. Số quả/1 cây ở giống Trung du: 54 quả, Shan tham vè 15 quả, giống Grujia số 1: 194 quả. Trong số các giống chè Việt Nam chỉ có gống Assamica cho số lượng quả cao hơn (159 quả). Tỷ lệ hạt/ quả ở các giống đạt mức trung bình 54,6- 58,7%, tỷ lệ hạt đủ tiêu chuẩn gieo trồng (đường kính trên 1cm) đạt 80- 93% so với tổng trọng lượng hạt thu hoạch.

Biên tập: Nghiêm Phú Ninh